Аңдатпа: Жаңа экономикалық жағдайларда міндетті талаптары бар стандарттар тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігіне мемлекеттік әсер етудің негізгі тетіктерінің бірі болды. Өткізу нарығы үшін күресте маңызды құрал бола отырып, бұл өнімнің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етеді, өйткені әр кәсіпорынның өміршеңдігі мен танымалдығы өнімнің сапасы мен сату көлеміне байланысты.

Түйінді сөздер: стандарттау, сапа, қауіпсіздік.

Барлық уақытта азық-түлік мемлекеттің ұлттық қазынасы болып саналды, өйткені халықтың денсаулығы олардың сапасы мен қауіпсіздігіне байланысты. Тамақтану мәселелері қоғам өмірінде басым орын алады және үлкен әлеуметтік мәнге ие.

Біздің елімізде 2004 жылғы сәуірде «Тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігі туралы» Заң қабылданды.

Кеден Одағы комиссиясының 09.09.2011 жылғы шешімімен «Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі туралы» Техникалық регламенті бекітілді.

Меншік нысанын, кәсіпорындардың дербестігін өзгерту, нарықтық қатынастарды дамыту — осының бәрі өндірісті ұйымдастыруда жаңа тәсілді және өнім сапасына, сондай-ақ тамақ өнімдерін сақтау, тасымалдау және өткізу жағдайларына қойылатын талаптарды белгілейтін жаңа нормативтік құжаттарды талап етті.

Қазіргі уақытта тамақ саласының көптеген кәсіпорындары МЕМСТ мемлекетаралық стандарттарының, ҚР мемлекеттік стандарттарының және техникалық шарттарының талаптарына сәйкес өнім шығарады.

Азық-түлік өнімдерінің стандарттары икемді болды. Заманауи технологиялар, кәсіпорындардың жабдықтармен және шикізатпен жақсы жабдықталуы өндірушілерге міндетті талаптарды сақтай отырып және стандарттаудың осы артықшылығын сақтай отырып, сонымен бірге өнімді тұтынушының өзгеретін талаптарына бейімдеуге мүмкіндік береді.

Стандарттар Кодекс Алиментариус халықаралық стандартымен үйлестірілген және өнімнің түріне байланысты тұтынушылық қаптамаға енгізілетін ақпарат көлеміне қойылатын талаптарды қамтиды [1].

Дұрыс таңбалау Қазақстанның әлемдік қоғамдастық елдерімен саудасындағы кедергілерді жоюға ықпал етеді.

Қазіргі уақытта сапаны қамтамасыз ету стандарттаудың маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. Бұл халықаралық тауар айналымының ұлғаюымен, жаһандану саясатымен, әлемдік өнеркәсіптік өндіріс көлемімен, ғылым мен техниканың жетістіктерін адам қызметінің барлық салаларына енгізумен түсіндіріледі.

Стандарттау мақсаты әрқашан адамдардың денсаулығы мен еңбек қауіпсіздігін қорғауда болды. Стандарттардың едәуір үлкен бөлігі қажетті жарықтандыру, сәулелену, шаңдану, ток күші және т. б. деңгейін белгіледі.

Соңғы уақытта отандық кәсіпорындардың тәжірибесінде Денсаулық сақтау және еңбек қауіпсіздігі стандарттарының маңызы артып келеді. ИСО 9000 сапа жүйесінің халықаралық сертификатын алу талаптарымен қатар, қазақстандық кәсіпорындардың көптеген шетелдік серіктестері OHSAS 18001: 2007 (Occupational health and safety management systems) халықаралық стандартының талаптарына жауап беретін денсаулық сақтау және еңбек қауіпсіздігі жүйесінің халықаралық сертификатының болуын талап етеді.

Бұл стандарт ұйымда персоналдың денсаулығына, жарақат алуға және мертігуге, жабдықтың бұзылуына және т. б. қауіп төндіретін штаттан тыс жағдайлардың пайда болу мүмкіндігін барынша азайтатын жұмыс жүйесін құруға ықпал етеді [2].

Қазір ірі сауда компаниялары өндірушіден тамақ өнімдерін сатып алу кезінде осы стандарттарға міндетті түрде сәйкестікті талап етеді. Егер компания сенімді, шетелдік серіктестерді немесе инвесторларды тартуға үміттенсе, өндіріс қауіпсіздігінің еуропалық стандарттарын енгізу өте маңызды мәселе болады.

Стандарттау, метрология, сертификаттау және сапа менеджменті қағидаттары мен тетіктерін шебер іске асыру отандық экономиканы тиімді реформалау процесін жеделдетуге және республиканың әлемдік экономикаға интеграциялануына ықпал етеді.

Әдебиеттер тізімі

1. Асқаров Е. С. Стандарттау, метрология және сертификаттау: оқу құралы. 3-ші басылым. Алматы: Заңгер, 2007. 292 б.
2. Стандарттау, метрология, сертификаттау және сапа менеджменті негіздері: оқу құралы / ред. Л. П. Ильина. Алматы: Қазақстандық маркетинг қауымдастығы, 2003. 564 Б.